Yas Süreci & Sağlıklı Bir Yas Süreci İçin Öneriler

Yas, sevilen birinin ölüm ya da ayrılık gibi nedenlerle yitirilmesi sonucu yaşanan doğal bir süreçtir. Zorlayıcı ve streslidir ancak hastalık değildir.

Yas sürecinde gösterilen tepkiler kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bedensel, bilişsel, duygusal ve davranışsal belirtiler görülür.

Bu belirtilerden bazıları aşağıdaki gibidir;

Fiziksel belirtiler: Nefes alamama, boğulacakmış gibi hissetme, her an tetikte olma hali, iştah artması/ azalması, çabuk yorulma

Duygusal belirtiler: Şok, üzüntü, öfke, suçluluk, kaygı, korku, yalnızlık, yorgunluk, çaresizlik, isteksizlik, umutsuzluk

Bilişsel belirtiler: İnanmama, dikkat dağınıklığı, hatalı/çarpık düşünceler, unutkanlık, rahatsız edici düşünce/rüya

Davranışsal belirtiler: Dikkatsizlik, uyku ve iştah problemleri, alkol ya da madde kullanımı, sosyal çevreden veya kaybedileni hatırlatıcı uyaranlardan kaçma

Kayıp yaşayan kişi yas sürecinde kaybı kabullenip yaşamını yeniden düzenleyene kadar çeşitli aşamalardan geçer. Bu aşamalar “inkâr, öfke, pazarlık, depresyon ve kabullenme”dir. Bu aşamalar “yasın 5 evresi” olarak da bilinir. Tüm aşamaların bu sırayla gitmesi gerekmez, sıralama değişiklikler görülebilir.

Normal yas süreci genelde kaybedilen kişiye olan yakınlığa göre altı ile yirmi dört ay kadar sürer ve zaman içinde olumsuz duygular inişe geçer. Yas sürecinin ileri dönemlerinde bu yaşantıların sürmesi patolojik yasın belirtisi olabilir.

Patolojik yas; genel olarak yas tepkilerinde gecikme ya da uzama durumunda ortaya çıkar. Uyku ve iştahta bozulmalar görülebilir. Kaybedilen kişi ile ilgili yoğun düşünceler, üzüntü ve umutsuzluk duygularıyla baş etmede sıkıntı yaşanır. Kişi ölen kişi ölmemiş gibi davranabilir. Bazen de yaşadığı acılara son vermek adına intihar düşünceleri akla gelebilir. Bazen de hissedilenin tam tersi, çok neşeli ya da uygunsuz davranmak kişiyi rahatsız edebilir. Patolojik yas yaşam kalitesini de bozduğundan dolayı yas sonrası ortaya çıkan bu gibi durumlarda mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır.

Sağlıklı Bir Yas Süreci İçin Öneriler:

• Yas sürecini tek başınıza atlatmaya çalışmayın. Sizi iyi bir şekilde dinleyip anlayabilecek güvendiğiniz biriyle konuşun.

• Sosyal desteğin ve aile desteğinin önemli olduğunu unutmayın. Aileden birinin kaybını yaşıyorsanız ailedeki diğer üyelerle hissettiklerinizi paylaşın. Onları daha çok üzmekten ya da zayıf görünmekten korkmayın. Sizi anlamayacaklarını düşünerek arkadaşlarınızdan uzaklaşmayın.

• Daha önce kayıp yaşamış biriyle konuşmanın hem size hem ona iyi geleceğini unutmayın.

• Duygularınızı kabul edin ve ifade edin. Yas tutmak için kendinize izin verin, bu süreçte duygularınızı engellemeye çalışmayın.

• Sabırlı olun ve yasın uzun bir süreç olduğunu unutmayın. Yası yaşamak için kendinize izin verin, her şeyin bir anda düzelmesini beklemeyin.

• “Güçlü olmalıyım” ya da “ağlamak zayıflıktır” gibi düşüncelerle ağlamanıza engel olmayın. Ağlamak doğal ve rahatlatıcı bir davranıştır.

• Konuşarak duygularınızı ifade etmekte zorlanıyorsanız yazmayı ya da çizerek anlatmayı deneyin.

• Yıldönümleri, doğum günleri, bayramlar gibi özel günlerin sizin için zor geçebilir.

• Yaptığınız ve yapamadığınız şeyler için kendinizi affedin.

• Cenazeye katılmak, duaya gitmek, mezar ziyareti yapmak zor gelse de acınızı yaşamanızı ve kendinizi ifade ederek kaybı kabullenmenizi kolaylaştırır.

• İş, okul gibi aktivitelerinizden kopmayın. Katılmak zor gelse de kendinize adım adım ilerleyeceğiniz bir program hazırlayın ve ona uymaya çalışın. Sosyal aktivitelerden uzaklaşmayın.

• Uyku, yemek gibi temel ihtiyaçlarınızı ihmal etmeyin.

• Acıyla baş etmek için alkol ya da maddeye yönelmeyin. Bunların size sadece anlık bir rahatlama sağlayacağını unutmayın.

• Unutmak ya da hatırlamamak için kendinizi belli bir işe adayarak yormayın. Zamana bırakın.

• Size yardım etmeye çalışan kişileri etrafınızda tutmaya çalışın.

Kaynaklar:

Kübler-Ross, E., Yas ve Yas Tutma Üzerine.

Zara, A. Kayıplar, Yas Tepkileri ve Yas Süreci.